Οι άνθρωποι από την αρχαιότητα είχαν διάφορες πεποιθήσεις σχετικά με τον ονειρικό κόσμο και τη σπουδαιότητα του. Σήμερα, επιστήμονες από όλο τον κόσμο που ερευνούν τα μυστικά του εγκεφάλου, πιστεύουν πως έχουν φτάσει ακόμα πιο κοντά στο αίνιγμα των ονείρων.
Τα όνειρα είναι νοητικές και συναισθηματικές εκφράσεις, που προβάλλονται στον εγκέφαλό μας την ώρα που κοιμόμαστε. Ονειρευόμαστε περίπου μία με δύο ώρες κάθε βράδυ. Μπορεί να έχουμε 4 με 8 όνειρα κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Όλοι οι άνθρωποι ονειρεύονται, αλλά δε θυμούνται πάντα όλα τα όνειρά τους. Τα όνειρα είναι έγχρωμα και συχνά εμπλέκουν όλες τις αισθήσεις μας δίνοντας μας εντυπώσεις από οσμές, ήχους, εικόνες, γεύσεις και πράγματα που αγγίζουμε. Κάποιες φορές βλέπουμε συχνά το ίδιο όνειρο ξανά και ξανά, άλλες φορές έχουμε την αίσθηση πως κάποιο όνειρο το έχουμε ξαναδεί, χωρίς όμως να μπορούμε να θυμηθούμε εάν όντως πραγματικά συνέβη αυτό και κάποιες φορές μπορεί να ονειρευτούμε άγνωστες περιοχές και καταστάσεις, που μας φαίνονται όμως αρκετά γνώριμες.
Για εκατοντάδες χρόνια, οι άνθρωποι προσπαθούν να καταλάβουν τι σημαίνουν τα όνειρα. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι αναφερόταν συχνά σε όνειρα, που έφερναν μηνύματα από θεούς. Τέτοια μηνύματα έχουν παίξει σημαντικό ρόλο σε μάχες και λέγεται πως έδρασαν με συμβουλευτικό τρόπο σε στρατιωτικούς αρχηγούς κατά τη διάρκεια πολέμων. Στην αρχαία Αίγυπτο, οι άνθρωποι που μπορούσαν να ερμηνεύσουν το νόημα των ονείρων έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης, ενώ στη Βίβλο, υπάρχουν πάνω από επτακόσιες αναφορές ή ιστορίες που σχετίζονται με όνειρα. Επίσης, ιστορίες που συνδέονται με τη γέννηση του Μωάμεθ, εμπεριέχουν σημαντικά γεγονότα που είχαν προλεχθεί σε όνειρα, συμπεριλαμβανομένης της γέννησης του Μωάμεθ, καθώς και του ονόματός του. Στην Κίνα υπήρχε η αντίληψη ότι τα όνειρα ήταν ένας τρόπος για να επισκεφτεί κανείς τα αποθανόντα μέλη της οικογένειάς του. Κάποιοι ιθαγενείς της Αμερικής και του Μεξικού πιστεύουν πως ο ονειρικός κόσμος είναι ένας διαφορετικός κόσμος από αυτόν που ζούμε ξύπνιοι, τον οποίο μπορούμε να επισκεφτούμε όταν κοιμόμαστε. Στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην εποχή του Μεσαίωνα οι άνθρωποι πίστευαν πως τα όνειρα ήταν δαιμονικά και πως μπορούσαν να οδηγήσουν τους ανθρώπους να κάνουν κακές πράξεις.
Στις αρχές του εικοστού αιώνα, δύο πολύ σημαντικοί επιστήμονες ανέπτυξαν διαφορετικές θεωρίες για τα όνειρα. Ο αυστριακός ψυχίατρος Sigmund Freud πίστευε πως οι άνθρωποι συχνά ονειρεύονται πράγματα που θα ήθελαν να έχουν ή να κάνουν αλλά δεν μπορούν και πως αυτά συνδέονται ιδιαίτερα με σεξουαλικά και επιθετικά ένστικτα. Για τον Freud τα όνειρα είχαν πολλά κρυφά νοήματα. Προσπάθησε να τα καταλάβει, ώστε μέσα από αυτά να καταλάβει τους ίδιους τους ανθρώπους και το πώς αυτοί σκέπτονταν ή ενεργούσαν με διάφορους τρόπους. Πίστευε πως κάθε σκέψη και πράξη μας έχει βαθύτερα κίνητρα και πως μέσα από τα όνειρα θα μπορούσαν να βρεθούν οι καλά θαμμένοι αυτοί κινητήρες των δράσεων και σκέψεών μας. Έδωσε ένα κλειδί ερμηνείας των ονείρων, βοηθώντας στην επίλυση προβλημάτων αλλά και στην αυτοανάλυση των ανθρώπων. Για παράδειγμα ο Freud έλεγε πως όσοι ονειρεύονται πως πετούν ή αιωρούνται, θέλουν να ελευθερωθούν από την παιδική τους ηλικία.
Ο σουηδός ψυχίατρος Carl Yung εργάστηκε για αρκετά χρόνια κοντά στον Freud, αλλά ανέπτυξε τελείως διαφορετικές απόψεις σχετικά με τα όνειρα. Πίστευε πως δια μέσου των ονείρων οι άνθρωποι θα μπορούσαν να βρουν βοήθεια ώστε να ωριμάσουν και να αποκτήσουν βαθειά κατανόηση του εαυτού τους. Επίσης θεωρούσε πως μέσα από τα όνειρα θα μπορούσαν να βρεθούν λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζει κάποιος όταν είναι σε εγρήγορση. Τα όνειρα έχουν να μας πουν πολλά πράγματα για τον εαυτό μας και για τις σχέσεις μας με τους άλλους. Ο Yung σε αντίθεση με τον Freud, δεν πίστευε πως μέσα στα όνειρα κρύβονταν αισθήματα που σχετίζονταν με το σεξ και την επιθετικότητα.
Το 1953 ανακαλύφθηκε ένα στάδιο του ύπνου, που ονομάστηκε REM από τα αρχικά των λέξεων "rapid eye movement" ταχύτατη κίνηση ματιών. Τα μάτια μας κινούνται αστραπιαία μπροστά και πίσω την ώρα που τα βλέφαρα είναι κλειστά. Κατά τη διάρκεια του ύπνου το σώμα μας περνάει από διάφορα στάδια, από τα οποία το στάδιο REM είναι το τέταρτο στην σειρά. Μπαίνουμε στο στάδιο αυτό, τέσσερις με επτά φορές το βράδυ, όταν κοιμόμαστε. Κατά τη διάρκειά του, το σώμα μας δεν κινείται καθόλου και τότε είναι που βλέπουμε όνειρα. Εάν κάποιος ξυπνήσει κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, μπορεί να θυμηθεί σχεδόν το 90% των ονείρων που είδε. Αυτό ισχύει ακόμα και για όλους όσους λένε ότι δεν ονειρεύονται. Όλοι ονειρεύονται, αλλά απλώς κάποιοι δεν μπορούν να θυμηθούν τα όνειρά τους. Ο επιστημονικός κόσμος έχει ασχοληθεί πολύ σοβαρά με τα όνειρα, τόσο ώστε να ερευνήσει τη φύση τους, αλλά και ως τρόπο θεραπείας για νοητικά και συναισθηματικά προβλήματα. Η «ένωση για την έρευνα των ονείρων» (Association for the Study of Dreams) κάνει μία διεθνή συνάντηση κάθε χρόνο. Σε μία τέτοια συνάντηση βρέθηκαν επιστήμονες, οι οποίοι μελέτησαν τις περιπτώσεις θυμάτων από εγκλήματα, οι οποίοι είχαν πολλούς εφιάλτες. Άλλες φορές έχει μελετηθεί η σχέση ονείρων και δημιουργικότητας, τα όνειρα ανθρώπων που πάσχουν από κάποια ασθένεια, ή οι ιδιαιτερότητες των παιδικών ονείρων.
Ένα τμήμα της επιστημονικής έρευνας για τα όνειρα, είναι η μελέτη της εγκεφαλικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια του ύπνου, που γίνεται με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Αμερικανοί επιστήμονες έχουν διαπιστώσει πως όταν κάποιος ονειρεύεται, το τμήμα του εγκεφάλου το οποίο ενεργοποιείται όταν νιώθουμε συναισθήματα, είναι ιδιαίτερα ενεργό. Αντίθετα, το πρόσθιο τμήμα του εγκεφάλου είναι πολύ λιγότερο ενεργό. Εκεί βρίσκεται το κέντρο των υψηλότερων νοητικών μας λειτουργιών, όπως η οργάνωση και η μνήμη. Η ερευνήτρια Rosalind C. που εργάζεται στο κέντρο έρευνας ονειρικών διαταραχών στο Σικάγο, δηλώνει πως τα όνειρα μοιάζουν με αναμνήσεις, που έχουν τοποθετηθεί η μία επάνω στην άλλη και είναι συνδεδεμένες με συναισθήματα κι όχι με σκέψεις.
Άλλοι ερευνητές μελετούν, πως μέσα από τα όνειρα μπορούμε να βοηθηθούμε ώστε να τα βγάλουμε πέρα με προβλήματα και έντονα αρνητικά συναισθήματα. Ο Robert S., καθηγητής ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στη Μασαχουσέτη, αναφέρει πως όταν ονειρευόμαστε, ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο. Το κάνει αυτό συνδυάζοντας με διαφορετικούς τρόπους τις αναμνήσεις μας, ώστε να δημιουργηθούν νέες συνδέσεις και συσχετίσεις. Πιστεύει πως τα όνειρα είναι μια βιολογική διαδικασία. Δε συμφωνεί με τον Sigmund Freud, πως μέσω των ονείρων εκφράζουμε τα κρυμμένα αισθήματα και τις επιθυμίες μας. Όμως παρά του ότι πολλά πανεπιστήμια, ερευνητές επιστήμονες και ψυχολόγοι έχουν δώσει αρκετά χρόνια έρευνας στον χώρο αυτό, το σίγουρο είναι πως δύσκολα θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε τόσο όσο χρειάζεται τον κόσμο των ονείρων. Ανήκει στην σφαίρα του ανεξήγητου και είναι πολύ πιθανό να παραμείνει εκεί για πολλά πολλά χρόνια ακόμη.
