Το χωριό των νάνων στη Ρόδο

Παρακάτω ακολουθεί η αποκλειστική περιγραφή μέλους της ομάδας Πυθέας που επισκέφτηκε το χωριό των Νάνων!

Σεπτέμβρης του 2007. Ταξίδεψα στη Ρόδο για να φωτογραφίσω τα θαυμαστά της καστέλια και να συλλέξω κανένα ιστορικό στοιχείο από τις βιβλιοθήκες της. Στα χρόνια ετούτα λίγοι είναι εκείνοι οι τόποι της πατρίδας μας που βαστούν στις πλάτες τους μια τόσο βαριά και σοβαρή δυτική ιπποτική ιστορία σαν το νησί της Ρόδου. Κι αν σε πολλά ελληνικά μέρη, ο σταυροφόρος πέρασε και δεν ακούμπησε, στη Ρόδο τα κατάφερε μόλις με μιά χούφτα πολεμιστές σιδερόφρακτους, τους θρυλικούς ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη.
Έτσι λοιπόν, όπως γινότανε σε κάθε τόπο από όπου περνούσε ο σταυροφορικός στρατός, το ίδιο και στη Ρόδο του Μεσαίωνα, με το ξεπάστρεμα του χρόνου, άρχισαν να γεννιόνται ένα κάρο διηγήσεις αλλόκοτες και θρύλοι, με διασημότερο σίγουρα εκείνον που μας εξιστορεί τη μονομαχία του θαρραλέου ιππότη Dieudonne de Gozon με το δράκο. Πέραν του παραπάνω θρύλου όμως, λίγοι είναι αυτοί που είχανε την καλοτυχία να παραμείνουν με έναν τρόπο ως τις μέρες μας. Από όλους αυτούς των οποίων ο αριθμός θα πρέπει να μετριέται στα δάχτυλα, φρονώ ότι ένας είναι ο σπουδαιότερος όλων και τούτο επειδή είναι πολύ πιθανό να έχει σχέση στενή με την πραγματικότητα.
Προτού να σας μιλήσω όμως για την παράξενη αυτή λαϊκή διήγηση, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι περί αυτής δε συνάντησα ούτε ένα σημαντικό ιστορικό στοιχείο μέσα στην πληθώρα των παλαιών βιβλίων που ψαχούλεψα κατά την παραμονή μου στο νησί. Επομένως, ετούτα που θα σας διηγηθώ, αισθάνομαι την υποχρέωση να σας πω ότι ελάχιστη σχέση θα πρέπει να έχουν με την καταγεγραμμένη ιστορία.

'Αφησα πίσω μου την παλιόπολη της Ρόδου μπαίνοντας στο πρώτο πρωινό λεωφορείο που είχε για τελικό του προορισμό την πλούσια με παλαιές πέτρες της ελληνικής αρχαιότητας, Αρχαία Κάμειρο. Γύρω στα έξι χιλιόμετρα το είχα υπολογίσει ότι θα απείχε ο προορισμός μου από εδώ. Λίγα λεπτά επέρασαν και ήμουν ήδη χωμένος μέσα στα ρετσινάτα πευκόδεντρα και τους αμπελώνες. Τραβούσα με τα πόδια ένα φαρδύ μονοπάτι, το οποίο είχα την πίστη ότι θα με οδηγούσε κατόπιν μερικών ωρών κοντινά στον άδηλο λησμονημένο ορεινό οικισμό των «Νάνων», για τον οποίο σώζεται η παράδοση ότι τα σπίτια που τον συγκροτούν είναι παράξενα και μικροκαμωμένα, φτιαγμένα μιάν άλλη εποχή από τα χέρια κάποιας άγνωστης φυλής πολύ μικρής στο ανάστημα.

Διαβαίνοντας κάμποσα στρέμματα μιάς καταπράσινης μαγευτικά όμορφης γης έφθασα τελικά στο Νανοχώρι, που είχε απλωμένα τα ερειπωμένα του πετρόσπιτα σε μια από τις κατακόρυφες λακκούβες που κάμανε μεταξύ τους οι γύρω λόφοι. Αντάμωσα τα πρώτα νοικοκυριά με επιφυλάξεις για το τι φυλή θα ήταν εκείνη που τους έδινε ζωή πριν να τα εγκαταλείψει. Καθώς περιπλανιόμουν, διαπίστωνα ότι οι σκέπες ολονών τους ήτανε χαμηλές (θαρρώ ότι με έφταναν ίσα με το κούτελο), πλην όμως κατεστραμμένες.
Κάθισα κάτω από μια αγριελιά που μου έδινε ίσκιο, να κάμω σε ένα χαρτί κανένα σκιτσάκι του χωριού και συνάμα να θυμηθώ εκείνα που είχα ακούσει τις περασμένες ημέρες από τα στόματα των Ροδιτών γι' αυτόν εδώ τον τόπο. Τα περισσότερα μου τα διηγήθηκε την περασμένη νύχτα μια έξυπνη και πολυδιαβασμένη γυναίκα, πρόεδρος του ξακουστού για τα αριστουργηματικά ιπποτικά φεστιβάλ «Μεσαιωνικό Ρόδο». Εκείνο που λέγεται λοιπόν, είναι ότι στα χρόνια εκείνα που το νησί της Ρόδου ζούσε την Ιπποτοκρατία, έκαμε την εμφάνισή της μυστηριωδώς μια ομάδα κοντοπίθαμων ανθρώπων η οποία ίδρυσε μάλιστα κι ένα μικρό οικισμό νοτινά της πρωτεύουσας με το όνομα «Νάνοι». Είναι προφανές σκέφτηκα, αν ο θρύλος περιέχει ψήγματα αληθείας, ότι ο οικισμός θα πρέπει να βαφτίστηκε έτσι από τους ίδιους τους Ροδίτες, λόγω του μικροσκοπικού αναστήματος των νεοφερμένων κατοίκων.
Τι είναι αυτό όμως που θα μπορούσε να φέρει την άγνωστη για εμάς εκείνη νανική φυλή σε ετούτον εδώ τον τόπο; Εκείνες τις στιγμές έπλασε κάμποσα σενάρια η φαντασία μου γι' αυτό το ερώτημα. Όμως οφείλω να σας αναφέρω ότι το πιο όμορφο και πιο «παραμυθένιο» σενάριο που είχα κατά νου, δεν ήταν σύλληψη δική μου αλλά της ’ννας Αχιολά (Προέδρου του Μεσαιωνικού Ρόδου) το οποίο μου το είχε διηγηθεί σε μια συνάντησή μας την περασμένη ημέρα και ξεκινούσε κάπως έτσι:

«Είναι πολύ πιθανόν οι νάνοι να μην έφτασαν καθόλου τυχαία στο νησί. Η εποχή της εμφάνισής τους δείχνει ότι ταιριάζει με την εποχή της έλευσης των αλχημιστών για τους οποίους γνωρίζουμε καλά ότι τα χρόνια εκείνα γυρνούσανε τις δυτικές αυλές των παλατιών, προς επίδειξη των ικανοτήτων τους. Ίσως λοιπόν, οι νάνοι να ακολούθησαν αυτούς τους αλχημιστές (πολλές φορές τον κάθε αλχημιστή στα ταξίδια του, συνόδευε κι ένας νάνος) που έφταναν στη Ρόδο για να εντυπωσιάσουν το Μεγάλο Μάγιστρο του τάγματος και για να συλλέξουν τον περίφημο μανδραγόρα της Ρόδου.»
(Σημείωση: Η αναφορά εδώ γίνεται σαφώς στους πραγματικούς νάνους-κοντούς ανθρώπους, και όχι στους νάνους των παραδόσεων.)

Σε ένα περιοδικό ταξιδιωτικό που κρατούσα στα χέρια μου κι έριχνα μια ματιά σ' εκείνες τις στιγμές της ησυχίας, είχε συγγράψει η ίδια γυναίκα τα κάτωθι:
«Στη Ρόδο, στα μέσα του 15ου αιώνα, παρατηρήθηκε μεγάλη προσέλευση Αλχημιστών. Εικάζεται πως ο λόγος της προσέλευσης τους ήταν η αναζήτηση του Μανδραγόρα, ενός φυτού με ανθρωπόμορφη τοξική ρίζα, που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη φαρμακευτική της εποχής. Ο Μανδραγόρας όμως της Ρόδου είναι το μοναδικό είδος στον κόσμο, που βγάζει μωβέ λουλούδια και ο καρπός του μοιάζει με μικρό χρυσοκόκκινο μήλο. Γι' αυτό ονομαζόταν και «Μήλο του Σατανά».
Με τους Αλχημιστές συνεργάστηκε και το Τάγμα των Ιπποτών του Αγ. Ιωάννη, που είχε επηρεαστεί από τη φιλοσοφία τους, όπως μαρτυρούν τα διάφορα αλχημιστικά και αποκρυφιστικά σύμβολα στους τάφους τους. Γι' αυτό το λόγο φιλοξένησαν και έναν από τους σημαντικότερους αλχημιστές, τον 'Αγγλο Τζωρτζ Ρίπλεϊ, που όμως τον άφησαν να φύγει σύντομα γιατί τα πειράματα του ενόχλησαν τον ηγούμενο του παλατιού και άλλους κληρικούς. Ο πολυγραφότατος αλχημιστής Ισαάκ Χολάντους όμως, έζησε τα τελευταία του χρόνια και πέθανε στη Ρόδο, το 1490. Σημαντικότερα έργα του: "Verbum Dimissum" και "The Book of Chemistry".»

Η ιστορία φαίνεται πως κρύβει «τρελές αλχημείες» σκέφτηκα, καθώς τελείωνα το σκιτσάκι μου και χαμογέλασα.
Όλα ετούτα είχαν φέρει στο μυαλό μου κάτι παλιά ιστορήματα της δύσης, που με γλαφυρό τρόπο περιέγραφαν μια μικροσκοπική ράτσα ανθρωποειδών πλασμάτων, με το όνομα «homunculus»(σημ. Η σημασία της λέξεως στα λατινικά είναι «μικροσκοπικός άνθρωπος»), η οποία πλάστηκε από τα χέρια των αλχημιστών. Μάλιστα, ένας από εκείνους τους αλχημιστές, ο διάσημος Παράκελσος, ισχυριζόταν με περισσή τόλμη ότι κι ο ίδιος είχε καταφέρει να φτιάξει ένα τέτοιο πλάσμα, κάμοντας μια παράδοξη συνταγή από ζωικά κομμάτια, που τα ανέμιξε με λίπασμα αλόγου αφήνοντας τα να «δέσουν» για σαράντα μέρες, ώσπου να αποκτήσουνε ζωή. Κατόπιν όμως, πέρασαν κι άλλες ιστορίες από το νου μου, ιστορίες για πλάσματα νανικά, για τα υποχθόνια «dwarves», που ο θρύλος τα θέλει να σκάβουνε λαγούμια στη γη συγκεντρώνοντας χρυσάφια και πετράδια. Μα και για τ' άλλα κοντόκορμα νανικά πλασματάκια, τα «gnomes», που η παράδοση τα ιστορεί να γυροφέρνουνε στα δάση, μοναχικά και άναρχα, και στην Ελλάδα ο λαός μας τα αποκαλούσε «γενόμους» ή «γνομικά».

'Αφησα πίσω αυτές τις φανταστικές ιστορίες και σηκώθηκα. Τα σπίτια που έβλεπα τριγύρω μου δεν μου έκαναν στο μάτι για νανικά μήτε και για φυσιολογικά. Ήτανε όλα χαμηλοτάβανα με χαμηλές ξύλινες πορτούλες, πετρόχτιστα. Κάποια από δαύτα, μου φάνηκαν παμπάλαια ενώ κανά δυό στην κορυφή ενός λοφίσκου πρέπει να ήταν μεταγενέστερα. Αφού σουλατσάρισα σε όλα τα παλαιά κι έβγαλα φωτογραφίες πήρα με τα πόδια μια ανηφόρα, η οποία πίστευα ότι θα μ' έβγαζε σε μιά λιμνούλα, που η ονομασία της ήταν «Η λίμνη των Νάνων». Για καλή μου τύχη τη βρήκα σύντομα. Για τούτη τη λιμνούλα λίγες πληροφορίες συνάντησα, πλην όμως είχε όλα τα στοιχεία εκείνα που σε κάμουνε να γεμίσεις τη φαντασία σου με παραστάσεις μαγικές, λες κι έχεις βρεθεί σε κάποιο χαμένο νεραϊδότοπο. Κατόπιν, γύρισα προς τα πίσω κάνοντας μια στάση για λίγο στην εκκλησίτσα του χωριού που στεκόταν μονάχη επάνω στο λοφάκι όπου σκαρφάλωνε το μονοπάτι. «Ούτε ένα κοιμητήριο», ψιθύρισα, σε ολάκερο το χωριό. Όποια φυλή και να ήταν αυτή που είχε τη μοίρα να κατοικεί σε ετούτα τα χαλάσματα, θα' πρεπε να είχε φτιάξει κάποιο χώρο για να τιμά τους παλαιότερους.
Μ' εκείνες τις σκέψεις έφυγα από την εκκλησιά και κίνησα σιγά σιγά για το δρόμο της επιστροφής...